احمد بن عمرو بزازبزّاز، احمد بن عمرو، از محدّثان قرن سوم عراق می‌باشد. فهرست مندرجات۲ - مشایخ حدیث بزاز ۳ - شاگردان بزاز ۴ - استناد ابوسعید به راویان بزاز ۵ - سفرهای بزاز برای نشر حدیث ۶ - شاگردان روایی بزاز ۶.۱ - رجال اصفهان ۶.۲ - رجال بغداد ۶.۳ - رجال مصر ۷ - انتقاد از بزاز ۸ - نام بزاز در منابع شیعی ۹ - مقام بزاز در زهد و تقوا ۱۰ - تالیفات بزاز ۱۱ - تاریخ و محل وفات بزاز ۱۲ - فهرست منابع ۱۳ - پانویس ۱۴ - منبع ۱ - محل تولد بزازدر حدود ۲۱۰ در بصره به دنیا آمد [۱]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۵۵۵، ج ۱۳، چاپ شعیب أرنوؤط و علی ابوزید، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
و در همان‌جا پرورش یافت.
۲ - مشایخ حدیث بزازاز مشایخ زمان خود، مانند هدبة بن خالد، اسماعیل بن سیف، عبدالله بن معاویه جُمَحی، ابراهیم بن سعید جوهری، بشر بن معاذ و بسیاری دیگر، حدیث شنید که ذهبی نام همه آن‌ها را ضبط کرده است. [۲]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۵۵۵، ج ۱۳، چاپ شعیب أرنوؤط و علی ابوزید، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۳]
احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۹۴۹۵، أو، مدینة السّلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷.
[۴]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۳۳۶، چاپ عبدالله عمر بارودی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
[۵]
ابن عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج۲، ص۲۰۹، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
[۶]
محمد بن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفّاظ، ج۲، ص۶۵۴، حیدرآباد ۱۳۸۸/۱۹۶۸.
سپس به عنوان محدّثی که مشایخ پر شماری را درک کرده به نشر شنیده‌های خود پرداخت. ۳ - شاگردان بزازبزّار شاگردان و راویان بسیاری داشته که علاوه بر اهالی بصره، رجال بغداد و اصفهان و شام و مکّه را دربر می‌گرفته است. ۴ - استناد ابوسعید به راویان بزازابوسعید نقاش یک‌بار که املای حدیث می‌کرده است مستند او در روایتش بیست نفر از راویان بزّار بوده‌اند. ۵ - سفرهای بزاز برای نشر حدیثاو برای نشر حدیث به اصفهان، بغداد، مکه، مصر و شام سفر کرد [۷]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۵۵۶، ج ۱۳، چاپ شعیب أرنوؤط و علی ابوزید، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۸]
ابن عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج۲، ص۲۰۹، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
و دوبار به اصفهان رفت که سفر دوم او در ۲۸۶ بوده است. [۹]
احمد بن عبدالله ابونعیم، کتاب ذکر اخبار اصبهان، ج۱، ص۱۰۴، لیدن ۱۹۳۱ـ۱۹۳۴.
۶ - شاگردان روایی بزازرجال فراوانی از اصفهان و بغداد و مصر و سائر نقاط از احمد بن عمرو بزاز، روایت کرده‌اند. ۶.۱ - رجال اصفهاناز رجال اصفهان، ابوالشیخ اصفهانی، ابواحمد عسّال، و ابوالقاسم طبرانی از او روایت کرده‌اند. [۱۰]
ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ج۱، ص۲۳۸، بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۱.
۶.۲ - رجال بغداداز رجال بغداد کسانی چون ابن قانع، ابن سالم، ابن نجیح راوی وی بوده‌اند. [۱۱]
احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۹۵، أو، مدینة السّلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷.
۶.۳ - رجال مصراز رجال مصر، ابوبکر بن مهندس، محمد بن ایوب صموت و حسن بن رشیق از وی روایت کرده‌اند. [۱۲]
ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ج۱، ص۲۳۸، بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۱.
۷ - انتقاد از بزازعدهای در حالی که بر وثاقت او صحّه گذاشته‌اند او را به سبب سهل‌انگاری در اسناد و نقل متون نکوهیده‌اند. یکی از انتقادها بر او این بوده است که با تکیه بر حافظه و بدون مراجعه به کتاب ، حدیث می‌گفته است. حاکم نیشابوری، دارقطنی و نسائی از منتقدان او بوده‌اند. [۱۳]
احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۹۵، أو، مدینة السّلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷.
[۱۴]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۵۵۶، ج ۱۳، چاپ شعیب أرنوؤط و علی ابوزید، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۸ - نام بزاز در منابع شیعیدر منابع متأخر شیعه نیز از بَزّار نام برده شده است. ۹ - مقام بزاز در زهد و تقوامحدث قمی او را از محدّثان عامّه صاحب مُسند خوانده و گفته است که وی را در زهد و تقوا همانند احمد حنبل شمرده‌اند. [۱۵]
عباس قمی، کتاب الکنی والالقاب، ج۲، ص۷۰، صیدا ۱۳۵۸.
[۱۶]
عباس قمی، هدیة الاحباب فی ذکر المعروف بالکنی والالقاب والانساب، ج۱، ص۱۲۰، تهران ۱۳۶۳ ش.
۱۰ - تالیفات بزازبزّار دو مسند یکی بزرگ به نام البحر الزاخر و دیگری کوچک تألیف کرده و شرحی نیز بر مُوَّطأ مالک نوشته است [۱۷]
خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۱، ص۱۸۹، بیروت ۱۹۸۶.
[۱۸]
کحّاله، معجم المؤلفین، ج ۲، ص ۳۶
[۱۹]
اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج۱، ستون ۵۴، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۵، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۲۰]
احمد بن مصطفی طاش کبری زاده، کتاب مفتاح السعادة و مصباح السیادة، ج۲، ص۱۵، ج ۲، حیدرآباد دکن ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
[۲۱]
خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج۷، ص۲۶۸، ج ۷، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
ابن حجر عسقلانی بر پایه مسند او کتاب زوائد مسندالبزّار را که اضافات این مسند نسبت به صحاح ستّه و مسند احمد بن حنبل است، تلخیص کرده است. [۲۲]
مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون عن اسامی الکتب والفنون، ج۲، ستون ۱۶۸۲، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۱۱ - تاریخ و محل وفات بزازوفات بزار در ۲۹۲ در مکه روی داد. ۱۲ - فهرست منابع(۱) ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۱. (۲) ابن عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹. (۳) احمد بن عبدالله ابونعیم، کتاب ذکر اخبار اصبهان، لیدن ۱۹۳۱ـ۱۹۳۴. (۴) اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۱، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۵، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰. (۵) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون عن اسامی الکتب والفنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰. (۶) احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، أو، مدینة السّلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷. (۷) محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۱۳، چاپ شعیب أرنوؤط و علی ابوزید، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۸) محمد بن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفّاظ، حیدرآباد ۱۳۸۸/۱۹۶۸. (۹) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶. (۱۰) عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، چاپ عبدالله عمر بارودی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. (۱۱) خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج ۷، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲. (۱۲) احمد بن مصطفی طاش کبری زاده، کتاب مفتاح السعادة و مصباح السیادة، ج ۲، حیدرآباد دکن ۱۴۰۰/۱۹۸۰. (۱۳) عباس قمی، کتاب الکنی والالقاب، صیدا ۱۳۵۸. (۱۴) عباس قمی، هدیة الاحباب فی ذکر المعروف بالکنی والالقاب والانساب، تهران ۱۳۶۳ ش. (۱۵) عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶). ۱۳ - پانویس
۱۴ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد بن عمرو بزاز»، شماره۱۲۵۹. |